Het duurt niet zo heel lang meer en dan is het gedaan met de auteursrechten op Het Achterhuis, het dagboek van Anne Frank. Volgens de Nederlandse Auteurswet eindigen auteursrechten op de eerste januari na de 70ste sterfdag van de maker. Voor Het Achterhuis betekent dit dat de rechten op 1 januari 2016 aflopen. Vanaf die dag staat het iedereen vrij Het Achterhuis uit te geven, op internet te zetten of op welke manier dan ook openbaar te maken of te publiceren.
Merkregistratie
Maar dat gaat ons niet gebeuren, moet het in Zwitserland gevestigde Anne Frank Fonds gedacht hebben. Het fonds, dat de rechten op Het Achterhuis bezit, ligt al jaren in de clinch met de Anne Frank Stichting, de Nederlandse beheerder van het Anne Frank huis. De partijen ruziën voornamelijk over de Anne Frank-archieven en -rechten. Het moet voor de Zwitsers geen prettig idee zijn dat zijn Nederlandse tegenspeler straks ook gewoon Het Achterhuis kan exploiteren. En dus verzon het fonds een list. Vooruitlopend op de dag dat Het Achterhuis definitief in het publieke domein zal vallen, deponeerde het fonds de naam Het Achterhuis in juli 2011 als merk in het Benelux Merkenregister voor onder andere boeken, films en DVD’s . Een interessante zet, want anders dan het auteursrecht is een recht op een merk niet eindig. Wie zijn merkrechten elke 10 jaar netjes verlengt, heeft in principe een eeuwigdurend recht. Zo kan het Anne Frank Fonds dus proberen om ook na 2016 grip en controle te houden over nieuwe uitgaven of films met de titel Het Achterhuis.
Dik Trom eerder als merk geregistreeerd
Het Anne Frank Fonds is overigens niet de bedenker van deze kunstgreep. Dat is vermoedelijk uitgeverij Kluitman uit Alkmaar. Kluitman was jarenlang de uitgever van de populaire kinderboekenserie Dik Trom van schrijver C. Joh. Kiviet. Toen de rechten op Dik Trom in 1982 na veel succesvolle jaren in het publieke domein vielen, begon Kluitman wild om zich heen te slaan en voerde hij verschillende juridische procedures tegen de ‘nieuwe’ uitgevers van Dik Trom. Na een verloren zaak in maart 1982, maakte Kluitman zijn laatste troef bekend: hij had – al in 1978 – de naam Dik Trom als merk geregistreerd en liet nu onderzoeken of hij daarmee nieuwe Dik Trom-boeken kon verbieden.
Tweede Kamer
Naar aanleiding van berichten in de media, ging zelfs de Tweede Kamer zich er mee bemoeien. Kamerleden vroegen de verantwoordelijke minister of hij niet ook meende dat op deze manier het, in tijd ongelimiteerde, merkenrecht werd gebruikt om een belangrijk kenmerk van het auteursrecht – de tijdelijkheid – te frustreren. En kan je überhaupt wel merkrechten krijgen op titels van boeken of namen van hoofdpersonen van werken die in het publieke domein zijn gevallen, zo vroegen de Kamerleden zich af.
Onbeantwoord
antwoord van de minister in 1982 kwam er op neer dat deze vragen maar aan de rechter voorgelegd moesten worden. En omdat Kluitman de zaak niet verder op de spits dreef, bleven de vragen uiteindelijk onbeantwoord.
Weigering Het Achterhuis door BBIE
Maar misschien komt er binnenkort toch iets meer duidelijkheid over dit soort pogingen tot kunstmatige verlenging van rechten op titels van boeken. Het blijkt namelijk dat de merkregistratie van Het Achterhuis onlangs is geweigerd. Volgens het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom BBIE kan de titel van een boek geen merk zijn en dat geldt zeker voor zo’n wereldberoemde titel als Het Achterhuis. De titel is niet meer dan een beschrijving van de inhoud van het boek en heeft geen onderscheidend vermogen, aldus het BBIE. Daarmee ziet het er naar uit dat het Anne Frank Fonds de pas wordt afgesneden. Echter, het Zwitserse fonds legt zich er niet bij neer en is in beroep gegaan bij het Gerechtshof in Brussel. Daar zal de zaak half mei worden behandeld.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in NRC Handelsblad Het Achterhuis NRC 29-03-13
